Opvoeding speelt een belangrijke rol in het vormgeven van het welzijn en motivatie van mensen gedurende hun hele leven. De Zelfdeterminatietheorie is een theorie binnen de psychologie die ons inzicht geeft in de motivatie van mensen. De theorie stelt dat er drie basisbehoeften zijn die mensen moeten vervullen om gemotiveerd te zijn en te blijven: autonomie, competentie en verbondenheid. De Zelfdeterminatietheorie, die deze psychologische basisbehoeften benadrukt, biedt waardevolle inzichten om een ondersteunende omgeving te creëren die intrinsieke motivatie bevordert en een duurzame invloed heeft op de ontwikkeling van kinderen.
Deze beginselen vormen de basis voor een positieve en ondersteunende opvoeding, waarin het kind zich kan ontwikkelen tot een gezond en evenwichtig individu.
De zelfdeterminatietheorie is dus een belangrijke psychologische theorie die zich richt op de motivatie van individuen en de basisbehoeften die hieraan verbonden zijn. Deze theorie (SDT) is ontwikkeld door Edward Deci en Richard Ryan in de jaren 80. Zij stellen onder andere dat mensen van nature de neiging hebben om intrinsiek gemotiveerd te zijn, wat betekent dat ze activiteiten willen ondernemen vanuit hun eigen interesse en plezier.
Wat houden deze basisbehoeften in en hoe integreer, ondersteun en stimuleer je deze?
Om hier wat meer inzicht in te krijgen gaan we deze wat nader bekijken:
Autonomie: Mensen willen een gevoel van controle en keuzevrijheid ervaren bij hun handelingen. Ze willen het gevoel hebben dat ze zelf bepalen wat ze doen, zonder dat ze gedwongen of gedomineerd worden door externe invloeden.
“Het gaat hier om autonomie die leeftijdsgebonden en niet te verwarren is met onafhankelijkheid”
Je stimuleert de ontwikkeling van autonomie door het creëren van een omgeving waarin kinderen een gevoel van controle en keuzevrijheid ervaren. Bijvoorbeeld door kinderen te betrekken bij besluitvormingsprocessen, hen keuzes te laten maken binnen grenzen en open te staan voor hun standpunten en ideeën. Afstemmen op belevingswereld, inbreng waarderen, hun perspectief verkennen. Vraag hen naar wat ze denken, voelen en belangrijk vinden. Achterhaal welke waarden en gedachten daarachter schuilen. Nodig uit tot zelf beslissingen mogen nemen, zelf mogen kiezen en zelf verantwoordelijkheid mogen dragen voor eigen initiatieven en activiteiten. Een grondhouding van nieuwsgierigheid, openheid en flexibiliteit draagt hiertoe bij. Hiermee ontwikkelen kinderen een gevoel van eigenwaarde en zelfvertrouwen, wat hen in staat stelt om later in het leven zelfstandige beslissingen te nemen.
Competentie: Mensen willen zich bekwaam voelen in wat ze doen. Ze willen taken aangaan waarin ze succesvol kunnen zijn en waarin ze hun vaardigheden en capaciteiten kunnen ontwikkelen. Voelen dat je gezien wordt, dat je vooruitgaat en beter wordt in wat je doet en dat je daarvoor waardering krijgt van anderen.
“Aanmoedigen om te oefenen en te leren, met oog voor het proces, fouten maken hoort hierbij”
Het gevoel van competentie ondersteun je door -met aandacht voor emoties- vertrouwen uit te stralen, duidelijkheid te creëren, gepaste hulp, structuur en uitdagingen aan te bieden op ontwikkelingsniveau. Het aanmoedigen van kinderen om uitdagende taken aan te gaan en hen te ondersteunen bij het ontwikkelen van hun vaardigheden en capaciteiten, bevordert een gevoel van competentie. Succeservaringen vergroten ook het gevoel van competentie en geven kinderen het vertrouwen om nieuwe uitdagingen aan te gaan en door te zetten in moeilijke situaties.
Verbondenheid: Dit verwijst naar de behoefte van mensen om sociale relaties te ervaren, zich verbonden te voelen met anderen en deel uit te maken van een gemeenschap. Zorg dragen voor anderen en zelf geliefd worden. Deze behoefte hangt nauw samen met hechting.
“Je versterkt het gevoel van verbondenheid door beschikbaar te zijn en door zorgzaam, respectvol en waarderend om te gaan met kinderen, jongeren en volwassenen.”
Het belang van verbondenheid is natuurlijk onlosmakelijk verbonden met de opvoeding. Het creëren van een warme en ondersteunende band tussen ouder en kind is cruciaal voor hun emotionele ontwikkeling. Een veilige en liefdevolle omgeving, waarin kinderen zich gezien, begrepen en geliefd voelen, bevorderen een gevoel van verbondenheid dat langdurige positieve effecten heeft op het welzijn.
Zo verteld Prof. Maarten Vansteenkiste (motivatie- en ontwikkelingspsycholoog, UGent) in onderstaande video: “Verbondenheid, competentie en autonomie zijn fundamentele en universele basisbehoeften van de mens. Het zijn dé vitamines voor groei en ontwikkeling.” In onderstaande video “hoe zorg ik ervoor dat mijn kind doet wat ik vraag?” vind je meer uitleg van Maarten.
Invloed op verdere levensfasen
Deze beginselen zijn niet alleen van toepassing op ouders en kinderen, maar ook op vriendschappen, romantische relaties, school- werkrelaties en andere sociale interacties. Kijk maar eens:
Autonomie: In menselijke relaties is het cruciaal om elkaars autonomie en persoonlijke grenzen te respecteren. Iedereen heeft het recht om zelfstandig keuzes te maken en hun eigen identiteit te ontwikkelen. Het ondersteunen van elkaars groei en ontwikkeling zonder dominantie bevordert een evenwichtige en harmonieuze relatie.
Competentie: In alle menselijke relaties is het belangrijk dat mensen zich gehoord, begrepen en gewaardeerd voelen. Het tonen van empathie, respect en interesse in elkaars gevoelens en gedachten versterkt de band tussen individuen en bevordert een gezonde communicatie.
Verbondenheid: Sterke emotionele banden zijn de kern van gezonde menselijke relaties. Vertrouwen, betrokkenheid en verbondenheid zijn essentieel om een duurzame relatie te onderhouden. Door steun te bieden en er voor elkaar te zijn in tijden van vreugde en verdriet, creëren mensen een veilige omgeving waarin relaties kunnen bloeien.
Zoals je ziet speelt de Zelfdeterminatietheorie een cruciale rol in de opvoeding en heeft een blijvende invloed op de verdere levensfasen. Door de basisbehoeften van autonomie, competentie en verbondenheid te vervullen, kunnen ouders en opvoeders een omgeving creëren die intrinsieke motivatie bevordert en de ontwikkeling van kinderen positief beïnvloedt. Deze beginselen zijn van onschatbare waarde in het stimuleren van welzijn, zelfsturing en gezonde relaties gedurende het hele leven.
Groeien in de juiste omstandigheden. Niet alleen maar samen. Alles is verbonden.
Het begrijpen en toepassen van deze beginselen kan de basis vormen voor gezonde, respectvolle en liefdevolle relaties tussen mensen♥
Stella Coaching heeft ook een Facebook pagina.
Bronnen: Edward Deci, Richard Ryan, https://selfdeterminationtheory.org/, Maarten Vansteenkiste