Hoogsensitiviteit is een eigenschap waar je vast wel eens van gehoord hebt. Misschien hoor je ook vooroordelen voorbij komen. Bijvoorbeeld dat het van deze tijd of zweverig is en dat je het maar beter niet kunt zijn. Uit wetenschappelijke bevindingen over hoogsensitiviteit blijkt dat dit niet terecht is. Omdat hoogsensitivitiet nog niet zo lang onderwerp van onderzoek is, maakt begrijpelijk dat weinig mensen dit weten.
Wetenschappelijk onderzoek
Hoogsensitiviteit is geen nieuwe eigenschap. Het heeft altijd al bestaan en er is in veel wetenschappelijk onderzoek over geschreven. Vaak met andere benamingen. In 1997 introduceerde Elaine Aron het begrip “Sensory-Processing Sensitivity (SPS)”, de wetenschappelijke term voor hoogsensitiviteit. Zo heeft Dr. Elaine Aron als eerste alle kennis gebundeld en beschreven. De wetenschap is nog volop in ontwikkeling en er zijn inmiddels naast Elaine Aron meer onderzoekers: o.a. Dr. Elske van Hoof, Dr. Jadzia Jagiellowicz en Dr. Bianca Acevedo. Zo ontstaan er telkens weer nieuwe inzichten.
Opmerken, verwerken en omgaan met prikkels
Opvallend is dat zowel het opmerken, verwerken als het omgaan met prikkels anders is bij hoogsensitieve personen. Deze aangeboren eigenschap heeft in de eerste plaats effect op het opmerken van uitwendige en inwendige prikkels, er wordt meer geregistreerd en er is meer aandacht voor details.
Denk aan:
- Signalen uit de omgeving; Geluiden, geuren, kleuren, materialen
- Sociale en emotionele signalen; Inleven in anderen, afstemmen op ervaringen van anderen
- Interne signalen; Eigen gedachten, emoties en fysieke innerlijk klachten als pijn
Tijdens het verwerken wordt diepgaand over deze externe en interne informatie nagedacht. Deze informatie wordt zorgvuldig bekeken en gecheckt, alvorens tot actie wordt overgegaan. Dit is ook zichtbaar geworden doormiddel van een hersenscan.
Interne en externe prikkels
Bij het uitvoeren van taken zijn meer hersengebieden tegelijkertijd actief dan bij niet hoogsensitieve mensen. Het verwerken van informatie kost door een intense verwerking meer energie. Bij onvoldoende rust ligt overprikkeling op de loer. Op dat moment kan de informatiestroom niet meer in zijn geheel verwerkt worden en dat kan tot (emotionele) uitbarstingen of klachten leiden. Hoogsensitiviteit zou je kunnen omschrijven als een aangeboren temperament met een grote gevoeligheid voor interne en externe prikkels en het diepgaand verwerken van en sterk reageren op deze informatie.
Aangeboren temperament
Onderzoekers spreken over een aangeboren temperament. Persoonlijkheid, temperament en karakter zijn drie begrippen die in de psychologie gebruikt worden. Ze worden ingezet om verschillende manieren van voelen en denken te beschrijven. Temperament en karakter maken deel uit van onze persoonlijkheid, het zijn beide fundamentele onderdelen. Doordat ze sterk met elkaar in verband staan ontstaat er wel eens verwarring. Vandaar dat ik het even nader zal beschrijven.
TEMPERAMENT: Een temperament is diep in onze biologische aard geworteld. Je temperament bepaalt de snelheid en intensiteit van je emotionele reacties en je stemming. Het is een natuurlijk onderdeel van je persoonlijkheid dat uit je genen voortkomt. Het is het gedeelte van onze persoonlijkheid dat zich als eerste zal ontwikkelen en tot uiting zal komen.
Zo kun je bijvoorbeeld de verschillende vormen die een temperament kan aannemen bij baby’s zien. Sommige baby’s zullen sneller positieve emoties voelen en uiten, andere baby’s juist eerder negatieve emoties. Sommigen zullen vaker in een goede bui verkeren of juist in een slechte. In gedragstermen; ‘makkelijke baby’s’ of ‘moeilijke baby’s’. Dit alles noemen we het temperament, en dat is aangeboren, niemand heeft jou dat geleerd.
Omdat het genetisch is en deel uitmaakt van je overgeërfde kenmerken, is temperament moeilijk om aan te passen, te manipuleren of te veranderen. Op de een of andere manier zal temperament er altijd zijn. Dat betekent niet dat je niet de moeite kunt doen om je bijvoorbeeld af te zetten tegen bepaalde (nadelige) neigingen.
KARAKTER: Dit is een onderdeel van je persoonlijkheid dat zowel het temperament (geërfde eigenschappen) bevat als de gedragingen die je hebt aangeleerd. Het is zowel een natuurlijke component van je persoonlijkheid als een aangeleerd component.
Karakter is het deel van jou dat uit je omgeving voortkomt. Het is ook een resultaat van de ervaringen en sociale interacties in je leven, waar je iets van geleerd hebt. Daarmee oefenen deze gewoontes invloed uit op je temperament en je biologische aanleg. Het is niet even stabiel als je temperament. Het kent vele fases en vormt zich met name tijdens de adolescentie (ontwikkeling eigen identiteit). Je kunt hier ook invloed op uitoefenen en hierbij veranderingen aanbrengen door bijvoorbeeld educatie op gebied van sociale en emotionele vaardigheden.
Dat hoogsensitiviteit een temperament is wil dus zeggen dat dit een aangeboren karaktereigenschap is.
Wetenschappelijke onderbouwing
Hoogsensitiviteit is dus een temperament. Een aangeboren strategie om alerter te zijn op signalen uit de omgeving en die informatie diepgaand te verwerken. Deze strategie leidt tot ander gedrag dan mensen die niet hoogsensitief zijn. De wetenschap heeft samenvattend de volgende eigenschappen onderbouwd:
1. Hoogsensitieve mensen zijn zich meer bewust van de prikkels uit hun omgeving.
- Daardoor opmerkzamer
- -registreren spanningen in een groep
-
- -zien details
-
- -hebben gevoeliger zintuigen
-
- -signaleren gevaar sneller
-
- -zien wat anderen niet opvalt
- Zijn zorgvuldiger in het uitvoeren van taken
- Zijn sterk gericht op sociale signalen
- Raken snel overprikkeld
2 .Hoogsensitieve mensen verwerken informatie diepgaand
- Overzien de context van de situatie
- Kunnen hun aanpak afstemmen op de situatie
- -zijn responsief en creatief in het bedenken van oplossingen
-
- -houden rekening met anderen
- Blijven (te lang) zoeken naar de beste optie voor die context
- -risico op piekeren
-
- -risico op besluiteloosheid
-
- -risico op faalangst
- Hebben meer hersteltijd nodig
- -zorg voor henzelf minder groot dan voor anderen
-
- -daardoor gevoeliger voor stress en burn-out
Door beter te begrijpen wat deze karaktereigenschap inhoudt en hoe je deze inzet, kun je als persoon zelf veel profijt hebben van dit prachtige temperament♥
Stella Coaching heeft ook een Facebook pagina.
The highly sensitive brain: an fMRI study of sensory processing sensitivity and response to others’ emotions
Drs. Esther Bergsma: Het hoogsensitieve brein
Dr. Elaine Aron: Hoogsensitieve personen
Dr. Jadzia Jagiellowicz